Khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo - Một trụ cột cho phát triển kinh tế - xã hội của Việt Nam

Phát biểu tại Hội nghị, Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Chu Ngọc Anh đã điểm qua những thành tựu khoa học và công nghệ trong những năm gần đây. Đồng thời nhấn mạnh, Đảng và Nhà nước Việt Nam luôn xác định khoa học và công nghệ có vai trò hết sức quan trọng trong quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Trên cơ sở bám sát chỉ đạo của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, cơ chế, chính sách về khoa học và công nghệ đã được tập trung hoàn thiện với nhiều quy định tiến bộ và đổi mới để đưa khoa học và công nghệ thực sự đồng hành và thúc đẩy sự phát triển của các ngành, lĩnh vực và địa phương. Hệ thống đổi mới sáng tạo quốc gia được hình thành và chuyển dịch theo hướng đưa doanh nghiệp trở thành trung tâm, đưa các kết quả nghiên cứu thành sản phẩm, hàng hóa phục vụ trực tiếp cho nhu cầu trong nước và xuất khẩu. Phong trào khởi nghiệp sáng tạo đã lan tỏa mạnh mẽ trong xã hội, tiềm lực khoa học và công nghệ quốc gia được củng cố. Thị trường khoa học và công nghệ bước đầu gắn kết hoạt động khoa học và công nghệ với sản xuất, kinh doanh. Hệ thống các tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật, bảo vệ và thực thi quyền sở hữu trí tuệ dần đáp ứng yêu cầu phát triển và hội nhập quốc tế.

Theo đánh giá của Tổ chức Sở hữu trí tuệ Thế giới (WIPO), trong những năm gần đây, Việt Nam luôn tăng hạng trong xếp hạng Chỉ số đổi mới sáng tạo toàn cầu, dẫn đầu nhóm quốc gia có thu nhập trung bình thấp (năm 2017 tăng 12 bậc, năm 2018 tăng tiếp 02 bậc, xếp thứ 45/126 quốc gia, trong đó, nhóm chỉ số về tri thức - công nghệ của Việt Nam có thứ hạng rất cao, xếp thứ 28).

Đại sứ Ô-xtrây-li-a tại Việt Nam Craig Chittick phát biểu tại Hội nghị. Ảnh: MPI

Đại sứ Ô-xtrây-li-a tại Việt Nam Craig Chittick cho biết, Ô-xtrây-li-a và Việt Nam là đối tác chiến lược, dựa trên ba nền tảng là quan hệ đối tác về an ninh, quan hệ đối tác về kinh tế và quan hệ đổi mới sáng tạo. Hai nước có chung mục tiêu phát triển kinh tế thông qua việc ứng dụng khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo. Ô-xtrây-li-a cam kết hợp tác chặt chẽ với Việt Nam để chia sẻ tri thức, chuyên môn và các mô hình thành công để giúp Việt Nam tăng cường hệ thống khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo.

Ô-xtrây-li-a đã hỗ trợ Việt Nam xây dựng Báo cáo về tương lai nền kinh tế số của Việt Nam và các kết quả bước đầu của Báo cáo khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo đến năm 2035, tầm nhìn năm 2045. Điều này là minh chứng về quan hệ đối tác đổi mới sáng tạo, hợp tác chặt chẽ giữa hai bên trong thời gian qua. Báo cáo được thực hiện trên cơ sở khảo sát kỹ lưỡng thực tiễn và nghiên cứu bối cảnh của Việt Nam hiện tại. Ông Craig Chittick kỳ vọng, trong thời gian tới, mối quan hệ giữa hai nước sẽ được thúc đẩy, tăng cường phối hợp về chính sách, giải quyết thách thức về mặt kinh tế, tăng cường hợp tác trong những lĩnh vực mới, giúp cả hai nước hướng đến tương lai số.

Đại diện Liên minh Sáng tạo và Phát triển Quốc tế (IDIA) Sarah Pearson cho rằng, Việt Nam đã có những thành công nhất định trong đổi mới sáng tạo. Đây là những công cụ hữu ích hỗ trợ sự phát triển của Việt Nam trong thời gian qua. Bà Sarah Pearson bày tỏ sự ấn tượng với tầm nhìn và những ý tưởng sáng tạo của người Việt trong kỷ nguyên công nghệ số. Điều này rất quan trọng để Việt Nam phát triển công nghệ trong nền tảng khoa học.

Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc phát biểu tại Hội nghị. Ảnh: MPI

Phát biểu chỉ đạo tại Hội nghị, Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc nhấn mạnh, mô hình tăng trưởng nội sinh (được trao giải Nobel Kinh tế năm 2018) chứng minh rằng, công nghệ là yếu tố nội sinh quan trọng của tăng trưởng. Chính công nghệ mới cùng với nguồn nhân lực phù hợp là yếu tố quyết định cho tăng trưởng trong dài hạn, là chìa khóa để Việt Nam đột phá, vượt qua bẫy thu nhập trung bình.

Nhân loại ngày càng khan hiếm tài nguyên tự nhiên để khai thác và Việt Nam cũng vậy nhưng chúng ta lại có thứ tài nguyên vô tận, đó là chất xám, sự sáng tạo của con người. Nếu như tài nguyên tự nhiên càng khai thác càng cạn kiệt thì tài nguyên sáng tạo của con người càng khai thác sẽ càng sinh sôi nảy nở. Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc nhấn mạnh, con người phải là trung tâm của sáng tạo. Người Việt Nam chúng ta có đầy đủ tố chất bẩm sinh cho sự sáng tạo và nếu có đủ những dưỡng chất tốt sẽ tạo ra những con người xuất sắc cho đất nước và tâm huyết đóng góp vì sự phồn thịnh của đất nước. Theo Báo cáo Chỉ số Hiệu quả Đổi mới sáng tạo, Việt Nam đã thành công trong việc tiếp cận với kiến thức khoa học công nghệ của thế giới và hòa nhập vào các chuỗi giá trị toàn cầu, tạo điều kiện cho việc trao đổi tri thức hiệu quả. Một số tổ chức, doanh nghiệp Việt Nam đã rất quan tâm đầu tư cho khoa học công nghệ, đổi mới, sáng tạo và đã đạt được kết quả tương xứng.

Tuy nhiên, kết quả thực tiễn cho thấy, phát triển khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo của Việt Nam còn nhiều hạn chế, bất cập mà chúng ta phải chủ động khắc phục. Trước hết là, nhận thức của các cấp, các ngành và các địa phương về vai trò của khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo còn chưa đầy đủ, toàn diện. Hành lang pháp lý và cơ chế chính sách còn thiếu đồng bộ, chưa tạo động lực cho phát triển và ứng dụng khoa học, công nghệ. Năng lực khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo còn hạn chế và hệ thống đổi mới sáng tạo quốc gia còn non trẻ, manh mún. Hoạt động đổi mới sáng tạo và năng lực Nghiên cứu và Phát triển (R&D) trong khu vực kinh doanh, số lượng doanh nghiệp theo đuổi các chiến lược về đổi mới sáng tạo còn khiêm tốn. Các trường đại học thiên về đào tạo hơn nghiên cứu…

Trong thời gian tới, Việt Nam cần phải có một bước chuyển đổi về mặt chiến lược để thúc đẩy nghiên cứu và phát triển khởi nghiệp sáng tạo, ứng dụng kết hợp với phát triển công nghệ trong một số ngành, lĩnh vực mới có thế mạnh. Cần phải xác định khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo là nền tảng thúc đẩy phát triển nhanh và bền vững đất nước, là lực lượng sản xuất trực tiếp, là động lực chính của mô hình phát triển kinh tế - xã hội. Đồng thời, phải làm tốt hơn nữa sự phối hợp giữa nhà nước và xã hội, kết hợp tốt hơn giữa nội lực và ngoại lực trong phát triển khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo.

Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc yêu cầu các ngành, các địa phương cần nâng cao nhận thức, trách nhiệm trong chỉ đạo phát triển khoa học công nghệ, tiếp tục hoàn thiện khung pháp lý và chính sách. Tập trung hoàn thiện hệ thống đổi mới sáng tạo quốc gia với doanh nghiệp là trung tâm, gắn kết chặt chẽ giữa viện nghiên cứu, trường đại học với doanh nghiệp nhằm kiến tạo và tích lũy tài sản trí tuệ, tạo ra nguồn nhiên liệu mới cho tăng trưởng kinh tế nhanh, bao trùm và bền vững. Theo đó, đề xuất chính sách khuyến khích và thúc đẩy đổi mới sáng tạo trong khu vực doanh nghiệp. Coi doanh nghiệp là trung tâm của hệ thống đổi mới sáng tạo. Phát triển mạnh hoạt động khởi nghiệp sáng tạo, đổi mới công nghệ trong doanh nghiệp. Phát huy vai trò của các trường đại học, viện nghiên cứu trong việc tăng cường nền tảng vốn con người cho đổi mới sáng tạo. Đặc biệt, phải gắn liền các hoạt động nghiên cứu ứng dụng với nhu cầu doanh nghiệp, nhu cầu của nền kinh tế. Bên cạnh đó, thúc đẩy liên kết các mạng lưới đổi mới sáng tạo trong và ngoài nước. Xây dựng năng lực quản trị nhà nước đối với hệ thống đổi mới sáng tạo và hoàn thiện thể chế cho các hoạt động đổi mới sáng tạo.

Tại Hội nghị, các chuyên gia đã trình bày về vai trò của khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo đối với tương lai kinh tế số của Việt Nam, không để ai bị bỏ lại phía sau trong phát triển kinh tế - xã hội của Việt Nam, vai trò của các Viện nghiên cứu công nghiệp đối với sự phát triển của Việt Nam từ câu chuyện của Hàn Quốc trong phát triển lĩnh vực viễn thông, chuyển đổi chiến lược khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo theo hướng thúc đẩy bám đuổi công nghệ để trở thành một động lực cho phát triển kinh tế - xã hội,…

Hội nghị là diễn đàn để các bộ, ngành, địa phương của Việt Nam và các đối tác quốc tế trao đổi về cách thức mà khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo, phục vụ xây dựng dự thảo Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 10 năm giai đoạn 2021-2030, với mục tiêu phát triển nhanh và bền vững, vượt qua bẫy thu nhập trung bình. Đồng thời, đây cũng là cơ hội để các bộ, ngành, tổ chức, doanh nghiệp trao đổi, học tập kinh nghiệm quốc tế trong việc sử dụng khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo như một đột phá cho phát triển kinh tế - xã hội./.