Tình hình triển khai thực hiện Luật Quy hoạch và tổ chức lập các quy hoạch thuộc hệ thống quy hoạch quốc gia

Việc tổ chức lập các quy hoạch thuộc hệ thống quy hoạch quốc gia đã đạt kết quả bước đầu

Để đảm bảo tính đồng bộ, đã có 73 luật, pháp lệnh được sửa đổi, bổ sung, trong đó, ngay tại Luật Quy hoạch, đã sửa đổi, bổ sung một số điều của 18 luật và 3 pháp lệnh liên quan. Đồng thời, Quốc hội đã thông qua 02 luật và 01 pháp lệnh để sửa đổi, bổ sung một số điều của 52 luật, pháp lệnh có liên quan đến quy hoạch và có hiệu lực cùng với Luật Quy hoạch kể từ ngày 01/01/2019. Ngoài ra, để có cách hiểu thống nhất về một số quy định của Luật Quy hoạch và các văn bản quy phạm pháp luật có liên quan, Ủy ban thường vụ Quốc hội đã ban hành Nghị quyết số 751/2019/UBTVQH14 ngày 16/8/2019 về giải thích một số điều của Luật Quy hoạch.

Các văn bản hướng dẫn thi hành Luật Quy hoạch và các luật, pháp lệnh sửa đổi, bổ sung một số điều có liên quan đến quy hoạch đã được ban hành, đáp ứng yêu cầu trong triển khai thực hiện, bao gồm 01 Nghị định hướng dẫn một số điều của Luật Quy hoạch, 08 Nghị định hướng dẫn các luật, pháp lệnh liên quan đến quy hoạch, các Bộ đã ban hành 08 Thông tư hướng dẫn.

Về kết quả công tác lập, thẩm định, phê duyệt các quy hoạch thuộc hệ thống quy hoạch quốc gia thời kỳ 2021-2030, thực hiện nhiệm vụ được giao tại Nghị quyết số 11/NQ-CP của Chính phủ, theo quy định của Luật Quy hoạch, các bộ liên quan đến chức năng quản lý nhà nước về quy hoạch đã ban hành 11 văn bản hướng dẫn, theo đó, các Bộ, ngành, địa phương trong cả nước đã nhanh chóng tổ chức triển khai lập các quy hoạch thuộc hệ thống quy hoạch quốc gia thời kỳ 2021-2030 và đạt được một số kết quả tích cực.

Đối với các Quy hoạch cấp quốc gia, trong đó, về quy hoạch tổng thể quốc gia, Bộ Kế hoạch và Đầu tư đã trình và được Chính phủ phê duyệt Nhiệm vụ lập quy hoạch tổng thể quốc gia, hiện đang tổ chức hoàn thiện Khung định hướng quy hoạch quốc gia, dự kiến trình Hội đồng quy hoạch quốc gia xem xét, thông qua vào tháng 10/2021. Song song với quá trình đó, Bộ Kế hoạch và Đầu tư cũng đang khẩn trương tổ chức lập quy hoạch, phấn đấu trình Chính phủ xem xét, quyết định trong tháng 6/2022, trình Quốc hội xem xét, phê duyệt tại Kỳ họp thứ 4 (tháng 10/2022).

Về Quy hoạch sử dụng đất quốc gia và Quy hoạch không gian biển quốc gia, Bộ Tài nguyên và Môi trường đã trình và được Chính phủ phê duyệt Nhiệm vụ lập quy hoạch. Hiện nay, các quy hoạch này đang được tổ chức lập để trình Chính phủ xem xét, quyết định trước khi trình Quốc hội phê duyệt.

Về các Quy hoạch ngành quốc gia, các bộ, ngành đã lập, thẩm định và trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt 36/38 nhiệm vụ lập quy hoạch ngành quốc gia. Trên cơ sở đó, các Bộ đang khẩn trương tổ chức lập quy hoạch thuộc chức năng, nhiệm vụ được giao, trong đó, đã hoàn thành công tác thẩm định 05 quy hoạch , đang trình thẩm định 02 quy hoạch. Dự kiến trong năm 2021, sẽ có thêm 12 quy hoạch ngành quốc gia được lập xong và trình thẩm định theo quy định.

Đối với quy hoạch vùng, về quy hoạch vùng Đồng bằng sông Cửu Long, trên cơ sở nhiệm vụ quy hoạch vùng Đồng bằng sông Cửu Long thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050 đã được Thủ tướng Chính phủ quyết định, Bộ Kế hoạch và Đầu tư đã lập xong quy hoạch và đã trình Hội đồng thẩm định quy hoạch tại Tờ trình số 663/TTr-BKHĐT ngày 05/02/2021 để tiến hành thẩm định theo quy định.

Về quy hoạch của các vùng còn lại, sau khi có kết luận của Thủ tướng Chính phủ về phương án phân vùng giai đoạn 2021-2030, giữ nguyên phương án 06 vùng kinh tế - xã hội như hiện nay, Bộ Kế hoạch và Đầu tư đang tổ chức triển khai xây dựng nhiệm vụ lập quy hoạch 5 vùng còn lại, trình Thủ tướng Chính phủ xem xét, quyết định trong năm 2021.

Về việc triển khai lập quy hoạch tỉnh, đến nay, đã có 61/63 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt nhiệm vụ lập quy hoạch, còn 02 địa phương chưa trình nhiệm vụ lập quy hoạch để thẩm định là thành phố Hà Nội và thành phố Hồ Chí Minh.

Trên cơ sở nhiệm vụ lập quy hoạch tỉnh đã được phê duyệt, Ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố đang triển khai lập quy hoạch tỉnh, trong đó, đã hoàn thành thẩm định 02 quy hoạch của tỉnh Bắc Giang và Hà Tĩnh, tiếp tục hoàn thiện trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt, có 05 tỉnh đang trình hồ sơ thẩm định là Thanh Hóa, Quảng Bình, Tuyên Quang, Lai Châu và Lào Cai. Dự kiến đến cuối năm 2021, sẽ có thêm 19 địa phương lập xong quy hoạch tỉnh, gửi xin ý kiến và trình thẩm định theo quy định.

Đối với quy hoạch đô thị, quy hoạch nông thôn, hiện nay, các quy hoạch này đang được lập, thẩm định, phê duyệt đồng thời với quy hoạch cấp quốc gia, quy hoạch vùng, quy hoạch tỉnh theo quy định của pháp luật về quy hoạch đô thị, pháp luật về xây dựng và Nghị quyết số 751/2019/UBTVQH14 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội.

Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng cũng nhấn mạnh đến các nội dung liên quan đến việc thực hiện chuyển tiếp và điều chỉnh các quy hoạch thời kỳ 2011-2020 khi quy hoạch thời kỳ 2021-2030 chưa được phê duyệt; chuyển đổi hoạt động quản lý nhà nước theo quy định của Luật Quy hoạch; việc lập, thẩm định, phê duyệt và điều chỉnh quy hoạch có tính chất kỹ thuật, chuyên ngành theo quy định của pháp luật có liên quan.

Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng cho biết, sau khi được phê duyệt, các quy hoạch thuộc hệ thống quy hoạch quốc gia và các quy hoạch có tính chất kỹ thuật, chuyên ngành thời kỳ 2021-2030 sẽ thay thế cho 19.285 quy hoạch các loại phải lập cho thời kỳ trước Luật Quy hoạch được ban hành.

Các bộ, ngành, địa phương đã từng bước chuyển đổi hoạt động quản lý nhà nước phù hợp quy định của Luật Quy hoạch, theo hướng “Chính quyền là một tổng thể thống nhất”, tăng cường phối hợp, chia sẻ thông tin liên ngành, liên cấp trong hoạt động quản lý nhà nước, tạo dựng môi trường kinh doanh công bằng, thông thoáng với điều kiện kinh doanh được đơn giản hóa cho cho doanh nghiệp, nhà đầu tư. Từng bước bãi bỏ các quy hoạch về hàng hóa, sản phẩm, dịch vụ, thay thế bằng các điều kiện, tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật chuyên ngành theo nguyên tắc minh bạch, công khai.

Nội dung và chất lượng công tác quy hoạch sẽ được cải thiện đáng kể so với trước đây, việc áp dụng phương pháp tích hợp quy hoạch khắc phục được sự chồng chéo, xung đột giữa các quy hoạch riêng lẻ; nâng cao sự gắn kết giữa chiến lược – quy hoạch – kế hoạch – đầu tư; mở ra các cơ hội, không gian phát triển mới, hình thành các ngành nghề đầu tư, kinh doanh mới; đảm bảo mục tiêu phát triển cân đối, hiệu quả, bền vững giữa các ngành, vùng lãnh thổ và cả nước.

Một số vướng mắc, khó khăn trong việc triển khai thực hiện Luật Quy hoạch và các văn bản liên quan đến quy hoạch

Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng cho biết, mặc dù, bước đầu đã đạt được các kết quả quan trọng nhưng trong quá trình triển khai thực hiện Luật Quy hoạch, các luật, pháp lệnh liên quan đến quy hoạch và các văn bản hướng dẫn thi hành có một số vướng mắc, khó khăn, hạn chế như tiến độ lập quy hoạch thời kỳ 2021-2030 chưa đạt được yêu cầu đã đề ra tại Nghị quyết số 11/NQ-CP .

Việc triển khai lập quy hoạch theo phương pháp tích hợp với nội dung cơ bản là lập thống nhất một quy hoạch trên một địa bàn tỉnh (thay thế cho khoảng 50 loại quy hoạch ngành, lĩnh vực trước đây), tiếp cận tổng hợp và phối hợp đồng bộ giữa các ngành, lĩnh vực còn có cách hiểu khác nhau, dẫn đến triển khai chậm và lúng túng.

Việc phối hợp và chia sẻ thông tin liên ngành, liên cấp giữa các bộ, ngành và địa phương chậm và còn nhiều hạn chế; chưa thúc đẩy tính liên kết vùng, còn tư duy cục bộ trong quản lý và phát triển; tính linh hoạt, sáng tạo còn yếu. Việc xác định nguồn vốn cho các quy hoạch có tính chất kỹ thuật chuyên ngành còn chưa thống nhất, chưa bảo đảm nguồn lực cho công tác quy hoạch do các quy hoạch này không thuộc phạm vi điều chỉnh của Luật Quy hoạch.

Nguyên nhân của khó khăn, hạn chế là do Luật Quy hoạch có nhiều quy định mới cả về nội dung và phương pháp lập quy hoạch, quản lý nhà nước theo hướng tích hợp, phối hợp đa ngành và áp dụng công nghệ tiên tiến, nên việc xây dựng các văn bản hướng dẫn cần nhiều thời gian nghiên cứu, thống nhất giữa các Bộ, ngành để ban hành.

Việc tổ chức lập các quy hoạch thuộc hệ thống quy hoạch quốc gia là nhiệm vụ mới, phức tạp và lần đầu tiên được triển khai đồng thời ở tất cả các cấp, các ngành, đặc biệt là quy hoạch cấp dưới được lập khi quy hoạch cấp trên chưa được ban hành, dẫn đến nội dung quy hoạch cấp dưới khó cụ thể hóa đầy đủ các quan điểm, mục tiêu, định hướng, phương án phát triển và giải pháp của quy hoạch cấp trên...

Về nguyên nhân chủ quan, tư duy trong việc lập quy hoạch và quản lý nhà nước chậm được đổi mới, trì trệ, chưa muốn thay đổi theo yêu cầu của Luật Quy hoạch; nhất là việc trông chờ điều chỉnh quy hoạch thời kỳ 2011-2020 để dễ thực hiện; còn có tư tưởng chờ quy hoạch cấp trên phê duyệt rồi mới làm quy hoạch cấp dưới.

Chưa có sự phối hợp chặt chẽ và chia sẻ đầy đủ thông tin giữa các ngành và địa phương để đảm bảo sự đồng bộ của quy hoạch được lập theo phương pháp tích hợp, đa ngành. Công tác chỉ đạo thi hành Luật Quy hoạch của một số Bộ, ngành và địa phương chưa được quan tâm đúng mức; việc triển khai thiếu quyết liệt .

Một số văn bản hướng dẫn chi tiết các luật, pháp lệnh sửa đổi một số điều có liên quan đến quy hoạch còn chậm; còn có nội dung chưa thống nhất, xung đột gây khó khăn, vướng mắc cho các Bộ, ngành, địa phương khi áp dụng; hệ thống thông tin và cơ sở dữ liệu quốc gia thống nhất cho công tác quy hoạch chưa được hoàn thiện. Đồng thời cũng do số lượng quy hoạch phải lập nhiều và phải được lập đồng thời, trong khi phương pháp làm mới, phức tạp, chưa có kinh nghiệm, cán bộ chuyên môn của các cơ quan và đơn vị tư vấn lập quy hoạch còn thiếu về số lượng và hạn chế về năng lực, chưa đáp ứng được yêu cầu; quy trình, thủ tục phức tạp, không lường hết được các khó khăn, nguồn lực cần thiết nên mục tiêu đặt ra tại Nghị quyết số 11/NQ-CP là cao so với thực tiễn, dẫn đến không đạt được tiến độ.

03 bài học kinh nghiệm

Từ những kết quả đạt được, khó khăn, hạn chế và nguyên nhân, Bộ Kế hoạch và Đầu tư đưa ra 03 bài học kinh nghiệm. Một là, cần nâng cao nhận thức về ý nghĩa, tầm quan trọng của công tác quy hoạch trong bối cảnh hiện nay. Việc nhanh chóng lập và tổ chức thực hiện có hiệu quả quy hoạch theo quy định của Luật quy hoạch có ý nghĩa hết sức quan trọng trong việc phát triển của đất nước, từng ngành, từng vùng và từng địa phương trong giai đoạn tới, cần phải xác định đây là nhiệm vụ trọng tâm, ưu tiên của tất cả các cấp, các ngành.

Hai là, phải đẩy mạnh công tác chỉ đạo, phối hợp thực hiện, nơi nào chỉ đạo tốt, phối hợp chặt chẽ thì đẩy nhanh được tiến độ, bảo đảm chất lượng quy hoạch. Việc triển khai Luật Quy hoạch đòi hỏi và dẫn tới những sự thay đổi tương ứng trong công tác quản lý nhà nước theo hướng tăng cường công tác chỉ đạo, phối hợp, tăng cường chia sẻ thông tin; xác định rõ hơn mục tiêu phát triển và định hướng phân bổ, sắp xếp không gian và phân bổ nguồn lực phát triển; tạo dựng môi trường kinh doanh công bằng, thông thoáng với điều kiện kinh doanh được đơn giản hóa cho cho doanh nghiệp, nhà đầu tư.

Ba là, trong quá trình lập quy hoạch phải có tư duy đột phá, tầm nhìn chiến lược, phù hợp với xu thế phát triển của thế giới; kết hợp hài hòa kinh nghiệm quốc tế với điều kiện thực tiễn của Việt Nam, giữa kiến thức, kinh nghiệm của cả cán bộ quản lý với năng lực của đơn vị tư vấn lập quy hoạch.

Một số nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm trong thời gian tới

Theo Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng, trong thời gian tới cần tập trung vào một số nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm để đẩy nhanh tiến độ và nâng cao chất lượng, hiệu quả của công tác quy hoạch. Thứ nhất là, tăng cường công tác lãnh đạo, chỉ đạo trong việc triển khai lập các quy hoạch thời kỳ 2021-2030. Theo đó, các Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang Bộ, Chủ tịch ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương triển khai quyết liệt việc tổ chức lập các quy hoạch thời kỳ 2021-2030 thuộc thẩm quyền, trình phê duyệt trước 31/12/2022, chịu trách nhiệm trước Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ nếu không hoàn thành tiến độ lập quy hoạch; đồng thời, không trình phê duyệt điều chỉnh các quy hoạch thời kỳ 2011-2020 khi chưa thực sự cần thiết, để không ảnh hưởng tới quy hoạch thời kỳ 2021-2030.

Nghiên cứu thành lập Ban Chỉ đạo quốc gia về quy hoạch do Thủ tướng Chính phủ làm Trưởng Ban trên cơ sở nâng cấp, bổ sung chức năng, nhiệm vụ, thẩm quyền và trách nhiệm của Hội đồng quy hoạch quốc gia để chỉ đạo thống nhất các Bộ, ngành và địa phương triển khai nhanh chóng việc lập các quy hoạch theo quy định.

Thứ hai là, khẩn trương rà soát, sửa đổi, bổ sung các văn bản hướng dẫn thi hành các luật, pháp lệnh sửa đổi, bổ sung một số điều có liên quan đến quy hoạch cho phù hợp với quy định của Luật Quy hoạch.

Thứ ba là, tập trung nghiên cứu xây dựng, quản lý, khai thác hệ thống thông tin và cơ sở dữ liệu quốc gia về quy hoạch. Khẩn trương xây dựng Hệ thống thông tin và cơ sở dữ liệu quốc gia về quy hoạch nhằm cung cấp thông tin đồng bộ, thống nhất, đầy đủ, chính xác, kịp thời phục vụ công tác lập, thẩm định, phê duyệt, điều chỉnh và thực hiện quy hoạch; đảm bảo công khai, minh bạch thông tin quy hoạch; nâng cao vai trò của doanh nghiệp, cộng đồng và người dân khi tham gia các hoạt động giám sát, đánh giá và tổ chức thực hiện quy hoạch.

Thứ tư là, các Bộ, ngành khẩn trương xây dựng và ban hành trong tháng 9 năm 2021 các văn bản về quan điểm chỉ đạo, mục tiêu, định hướng phát triển và sắp xếp, phân bổ không gian theo nhiệm vụ được giao tại Chỉ thị số 30/CT-TTg của Thủ tướng Chính phủ trong khi các quy hoạch cấp quốc gia chưa được lập và phê duyệt, tạo điều kiện thuận lợi cho các Bộ, ngành và địa phương tổ chức lập quy hoạch thuộc trách nhiệm của ngành, lĩnh vực, địa phương mình./.